Görüşme, Putin’in “Sevgili İlham Haydarovich!” hitabıyla başladı. Rus lider, son dönemde Pekin’deki temaslar ve telefon görüşmeleriyle sık sık iletişimde olduklarını hatırlatarak, konuya trajediyle girdi. Putin, ilk telefon görüşmesinden beri kurbanların ailelerine başsağlığı dilediğini ve soruşturmaya tam destek verdiklerini yineledi.
Trajedinin nedenlerini “çeşitli koşullar”la ilişkilendirerek şöyle özetledi:
- Ukrayna İHA’sının Etkisi: Trajedi günü gece saatlerinde Rusya sınırını üç Ukrayna insansız hava aracı (İHA) ihlal etmişti. Bu durum, hava trafiğini karmaşıklaştırmıştı.
- Hava Savunma Sistemindeki Arıza: Rus hava savunma sisteminde teknik bir sorun yaşanmış, iki füze ateşlenmişti. Füzeler uçağa doğrudan isabet etmemiş, yaklaşık 10 metre mesafede kendiliğinden imha olmuştu. Uçak, çarpıcı savaş başlıklarından değil, füzelerin enkaz parçalarından etkilenmişti.
- Pilotun Algısı ve Kararları: Pilot, olayı “kuş sürüsü çarpması” olarak Rus kontrolörlere bildirmişti – bu, kara kutulara da kaydedilmişti. Makhaçkale’ye acil iniş önerilmiş olsa da, pilot Grozny ana havaalanına ve ardından Kazakistan’a yönelmeyi tercih etmişti.
Putin, bu detayların soruşturmanın teknik analiz belgelerinde yer aldığını belirterek, “Trajedinin nedenlerini size anlattım. Hepsi, olup bitenlerin kapsamlı bir incelemesinden sonra belgelenmiştir” dedi. Soruşturmanın sona erdiğini ve felaketin kökenlerini tartışmaya hazır olduklarını ifade etti.
Aliyev ise Putin’e teşekkür ederek, olayın ardından sürekli temas halinde kaldıklarını hatırlattı. Soruşturmanın Putin’in şahsi denetiminde yürütülmesini takdir ettiğini belirten Azerbaycan lideri, “Bu soruşturmanın nesnel sonuçlar vereceğine eminim. Bugün gönderdiğimiz mesajlar, iki ülke halkları tarafından olumlu karşılanacaktır” diye konuştu. Aliyev ayrıca Putin’i doğum gününde kutlayarak, Rusya halkına en iyi dileklerini iletti.
ARKA PLAN: AZAL TRAJEDİSİ VE DİPLOMATİK GERİLİM
Olay, 25 Aralık 2024’te meydana gelmişti. Bakü-Grozny seferini yapan AZAL’a ait Embraer 190 tipi yolcu uçağı, Rus hava sahasında “dış etki” sonucu kontrolünü kaybetmiş ve Kazakistan’ın Aktau kentine acil iniş sırasında düşmüştü. 67 yolcudan 38’i hayatını kaybetmiş, 29’u yaralanmıştı.
Uçağın gövdesinde çok sayıda delik ve enkaz parçaları tespit edilmiş, yolcular yabancı cisimlerin kabine nüfuz ettiğini doğrulamıştı. Azerbaycan, “dış fiziksel ve teknik müdahale” olarak nitelendirmiş, Rusya ise Ukrayna İHA saldırısı nedeniyle hava savunmasının tetiklendiğini savunmuştu.
Trajedi, iki ülke arasında diplomatik bir krize yol açmıştı. Azerbaycan parlamentosu, Moskova’dan özür ve hesap verme talep etmiş, bazı vekiller Ukrayna Savaşı’nın sona erdirilmesini istemişti. Putin’in Aralık 2024’teki telefon görüşmesinde ilk kez özür dilemesi, gerilimi kısmen yatıştırmıştı. Bugün Duşanbe’deki buluşma, yaklaşık 10 aylık sessizliği bozarak ilişkileri onarma sinyali verdi.
İLERİYE DÖNÜK ADIMLAR: TAZMİNAT VE İŞBİRLİĞİ
Görüşmede, Rusya’nın tazminat ödemesi gündeme geldi. Kremlin kaynakları, kurban ailelerine destek sağlanacağını doğrularken, Azerbaycan tarafı soruşturma sonuçlarının “adaletli” olmasını bekliyor.
İki lider, ikili ilişkileri güçlendirme, enerji ve güvenlik alanlarında işbirliğini genişletme konusunda mutabık kaldı. Peskov, ajandanın ağırlıklı olarak “ikili meseleler” üzerine odaklandığını belirtmişti.
Duşanbe Zirvesi, Orta Asya-Rusya ilişkilerini pekiştirmek için önemli bir platform. Putin’in Tacikistan ziyareti, BDT Devlet Başkanları Konseyi toplantılarını da kapsıyor. Analistler, bu görüşmenin Azerbaycan-Rusya gerilimini sonlandırabileceğini ve bölgesel istikrara katkı sağlayabileceğini değerlendiriyor.
TEPKİLER VE BEKLENTİLER
Sosyal medyada, görüşme canlı takip edildi. Türk dünyası hesapları, “barışma” olarak nitelendirirken, bazı yorumlar “uçak krizi sonrası ilk somut adım” olarak yorumladı. Kerim Has gibi analistler, nüansların gelecek haftalarda netleşeceğini öngörüyor.
Azerbaycan ve Rusya, komşu ülkeler olarak enerji koridorları ve Karabağ sonrası güvenlikte kilit rol oynuyor. Bu buluşma, Ukrayna Savaşı’nın dolaylı etkilerinin hala sürdüğünü gösterirken, iki liderin “karşılıklı saygı” vurgusu umut verici.