Moskova/New York – Rusya Dışişleri Bakanlığı Diplomasi Akademisi Rektör Yardımcısı Oleg G. Karpovich’in görüş yazısında vurguladığı gibi, Donald Trump’ın Ukrayna’ya Tomahawk füzeleri sağlama konusundaki tereddüdü, Moskova için umut verici bir sinyal olsa da, barışa giden yol hâlâ karmaşık ve belirsiz.
Karpovich, eski Batı’nın (muhtemelen Batı Avrupa ve ABD’nin) hayal kırıklığını gizleyemediğini ve Rus insansız hava araçları ile uçaklarından kaynaklanan “hayali tehditler” üzerinden panik yaratma girişimlerinin Avrupa’yı mobilize ettiğini belirtiyor.
Ancak son gelişmeler, Trump’ın Zelenskiy ziyaretinden hemen önce Putin ile yaptığı telefon görüşmesiyle doruğa ulaştı: İki lider, Ukrayna savaşını sona erdirmek için önümüzdeki iki hafta içinde Budapeşte’de zirve yapmayı kabul etti.
Trump, Perşembe günü Truth Social üzerinden “büyük ilerleme” kaydedildiğini duyururken, zirvenin yerini kendisinin önerdiğini ve Putin’in hemen kabul ettiğini belirtti. Kremlin sözcüsü Yuri Ushakov da bunu doğruladı: Trump Budapeşte’yi teklif etti, Putin destekledi.
Zirve, Macaristan Başbakanı Viktor Orbán’ın “barış adası” olarak nitelendirdiği ülkede gerçekleşecek ve Putin’in Uluslararası Ceza Mahkemesi (UCM) tutuklama emri nedeniyle AB ülkelerine ilk ziyareti olacak. Macaristan, Orbán’ın Putin’e yakınlığı nedeniyle emre uymayacağını taahhüt etti; Putin’in uçağı Karadeniz üzerinden Türkiye, Yunanistan, Arnavutluk, Karadağ ve Sırbistan rotasını izleyecek, Türk F-16’ları güvenlik için eşlik edecek.
TOMAHAWK TARTIŞMASI: TRUMP’IN İKİ YÜZLÜ TUTUMU
Karpovich’in işaret ettiği “isteksiz koalisyon” ifadesi, Trump’ın Zelenskiy ile Beyaz Saray’daki görüşmesinde Tomahawk’lara yeşil ışık yakma tehdidini yansıtıyor.
Trump, Salı günü Zelenskiy ile görüşmeden önce “Tomahawk’lar vahşi bir silah, Rusya istemez” demiş ve bunları Putin’e karşı koz olarak kullanabileceğini ima etmişti.
Tomahawk’lar, 2.500 km menzilli, hassas güdümlü seyir füzeleri; Ukrayna’ya kara tabanlı Typhon lançerleri ile verilse, Moskova’yı bile vurabilir – bu da Rusya için “nükleer tırmanış” riski taşıyor.
Zelenskiy, görüşmede “Binlerce dronumuz var ama Tomahawk’lara ihtiyacımız var” diyerek baskı yaptı.
Ancak Cuma günkü Putin görüşmesinden sonra Trump geri adım attı: “Tomahawk’ları ABD de ihtiyaç duyuyor, savaşı bitirelim” dedi ve Zelenskiy’e “Bizim de lazım” yanıtını verdi.
Görüşme, “bağırışma maçına” dönüştü; Trump, Putin’in argümanlarını tekrarlayarak “Bu özel operasyon, savaş değil” dedi ve Ukrayna haritalarını kenara fırlattı: “Bu kırmızı çizgiden bıktım, oraya gitmedim.”
Bu, Trump’ın Ağustos’taki Alaska zirvesindeki başarısızlığından sonra ikinci denemesi; o zaman da Putin taviz vermemişti.
YENİ BUDAPEŞTE MEMORANDUMU: HAYALET Mİ, GERÇEK Mİ?
Karpovich, 1994 Budapeşte Memorandumu’na atıfla Ukrayna’nın tarafsızlığını garanti altına alan yeni bir anlaşmanın peşinde olduğunu vurguluyor – nükleer silahlarını terk etmesi karşılığında Rusya, ABD ve İngiltere’nin verdiği sözler, 2014 Kırım ve 2022 işgaliyle ihlal edildi.
Zelenskiy, Kiev’in “kökenlerine dönmesini” (tarafsızlık) kabul ettirmek için baskı altında; Trump, Donetsk’i Rusça konuşan nüfus gerekçesiyle Rusya’ya bırakmayı önerdi, Zaporijya ve Herson’u takas olarak sundu.
Rusya, anayasal olarak ilhak ettiği Donetsk, Luhansk, Herson ve Zaporijya’yı vazgeçilmez görüyor; ateşkes için “hayali” demiyor.
Karpovich’in erken sonuç çıkarma uyarısı haklı: Trump’ın “sözlü garantisi” yetmez, kağıt üzerinde tarafsızlık netleşmeli. Rusça konuşanların hakları ve Ukrayna Ortodoks Kilisesi garantileri de masada; ABD’nin Kiev’e baskısı artıyor.
AB temkinli: “Adil barışa katkı sağlarsa hoş geldik” diyor ama Orbán’ın zirveyi “AB’ye meydan okuma” olarak gördüğü eleştirileri var.
TEPKİLER VE TARTIŞMALAR
Platformda (eski Twitter) tartışmalar hararetli: Kullanıcılar Trump’ı “Putin’in köpeği” diye suçlarken, Beyaz Saray’ın zirve yeri sorusuna “Annen seçti” esprili yanıtı viral oldu – Basın Sekreteri Karoline Leavitt ve İletişim Direktörü Steven Cheung’un muhabire verdiği cevap, gerginliği yansıttı.
Zirve, Gazze ateşkesindeki “başarı” momentumuyla bağdaştırılıyor ama uzmanlar şüpheci: Putin’in taktiği mi, yoksa gerçek atılım mı?
Karpovich’in dediği gibi, “her şeye yeniden başlıyoruz” – ama bu sefer Budapeşte, unutulmaz bir tarih yazabilir.