Ankara, 13 Kasım 2025 – Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü’nün verilerine göre, 1 TL’lik madeni paranın üretim maliyeti 4,5 TL’ye ulaştı.
Paranın içinde bulunan %75 bakır, %15 nikel ve %10 çinko alaşımı, küresel emtia fiyatlarındaki artış nedeniyle maliyeti rekor seviyeye taşıdı.
MADALYONUN İÇİNDEKİ METAL: 1 TL’NİN KOMPOZİSYONU
1 TL’lik madeni para, “nordik altın” olarak bilinen sarı renkli alaşımından oluşuyor:
%75 bakır (Cu)
%15 nikel (Ni)
%10 çinko (Zn)
Bu oranlar, paranın hem dayanıklı hem de sahteciliğe karşı dirençli olmasını sağlıyor.
Ancak son yıllarda özellikle bakır ve nikel fiyatlarındaki küresel yükseliş, üretim maliyetini doğrudan etkiledi.
MALİYET HESABI: NEDEN 4,5 TL?
Bir 1 TL’lik madeni paranın ağırlığı 8,2 gram. Bu da şu anlama geliyor:
- Bakır: 6,15 g → 2,34 TL
- Nikel: 1,23 g → 0,89 TL
- Çinko: 0,82 g → 0,11 TL
Toplam maden maliyeti: 3,34 TL
Üretim, işçilik, enerji, kalıp, nakliye ve idari giderler eklendiğinde toplam maliyet 4,5 TL’ye ulaşıyor.
KÜRESEL FİYAT ARTIŞI: ANA SEBEP
- Bakır: Yeşil enerji dönüşümüyle son 3 yılda %120 arttı.
- Nikel: Elektrikli araç bataryaları talebi ve Endonezya ihracat kısıtlamalarıyla %80 yükseldi.
- Çinko: İnşaat sektöründeki talep nedeniyle %45 arttı.
DARPHANE NE YAPACAK?
Yetkililer, maliyetleri düşürmek için şu seçenekleri değerlendiriyor:
- Alaşım değişikliği (örneğin bakır oranını düşürmek)
- Plastik veya çelik çekirdekli kompozit para denemeleri
- 1 ve 5 kuruş gibi düşük değerli madeni paraların tedavülden kaldırılması
Ancak halk arasında “1 TL’nin maliyeti 4,5 TL” bilgisi, “para bastıkça fakirleşiyoruz” algısını güçlendiriyor.
UZMAN GÖRÜŞÜ
Ekonomist Prof. Dr. Özgür Demirtaş: “Madeni para, sembolik bir araçtır. Maliyeti nominal değerini aştığında, devletin senyoraj geliri tersine döner. Bu, enflasyonist baskıyı artıran bir göstergedir.”
SONUÇ: 1 TL, GERÇEK DEĞERİYLE DEĞİL, ANLAMIYLA DEĞERLİ
Türkiye’de tedavüldeki madeni paraların toplam maliyeti yılda 2 milyar TL’yi aşıyor.
Ancak 1 TL, hâlâ marketlerde, otobüslerde, simitçilerde “değişim aracı” olarak kullanılıyor.
Maliyeti 4,5 TL olsa da, güven ve kabul hâlâ onu 1 TL yapıyor.
Darphane, 2026’dan itibaren yeni alaşım formülleri üzerinde çalışıyor. Belki de yakında 1 TL, daha az bakır, daha çok teknoloji ile basılacak.