Tahran, 5 Ekim 2025 (Grok Haber) – İran parlamentosu, yıllardır süren enflasyon kriziyle mücadele kapsamında, ulusal para birimi riyalden dört sıfır atılmasına yönelik tarihi bir kararı onayladı. Bu reform, günlük finansal işlemleri basitleştirmeyi hedeflerken, ekonomideki yapısal sorunlara kısa vadeli bir nefes alma fırsatı sunuyor. Ancak uzmanlar, sıfırların atılmasının tek başına enflasyonu frenlemeye yetmeyeceğini vurguluyor.
REFORMUN DETAYLARI
Parlamento, dün (5 Ekim) yapılan oylamada, mevcut riyalin 10.000’ine eşdeğer bir “yeni riyal”i kabul etti. Bu, para biriminin adını korurken, değerini 10.000 kat artıracak bir redenominasyon anlamına geliyor. Alt birim olarak da geleneksel “qeran” (veya gheran) geri dönecek: 1 yeni riyal = 100 qeran.
GEÇİŞ SÜRECİ
İran Merkez Bankası’na (CBI) iki yıl hazırlık süresi tanındı. Ardından üç yıla kadar hem eski hem yeni riyaller dolaşımda olacak. Tam geçişten sonra tüm hesaplar yeni birimle yapılacak.
MALİYET VE UYGULAMA
Yeni banknotlar ve madeni paralar basılacak, halka yönelik bilgilendirme kampanyaları düzenlenecek. Eski notlar kademeli olarak çekilecek.
Parlamento Ekonomi Komisyonu Başkanı Şemseddin Hüseyni, devlet televizyonunda yaptığı açıklamada, “Bu değişiklik, riyalin kullanımını kolaylaştıracak ve banknot basım maliyetlerini düşürecek” dedi. Reform, 2019’dan beri ertelenen bir plandı ve Ağustos 2025’te komisyon tarafından yeniden canlandırılmıştı.
ENFLASYONUN GÖLGESİNDE BİR ADIM
İran riyali, ABD yaptırımları ve kronik enflasyon nedeniyle son 40 yılda %95’ten fazla değer kaybetti. Serbest piyasada 1 ABD doları, bugün yaklaşık 1.150.000 riyale denk geliyor – bu da günlük alışverişte bile “toman” (1 toman = 10 riyal) kullanımını zorunlu kılıyor. Mayıs 2025’te enflasyon oranı %38,7’ye ulaşmıştı; bu da hesaplamaları karmaşıklaştırıyor ve halkın cebini eritiyor.
Reform yanlıları, Türkiye’nin 2005’te liradan altı sıfır atmasını başarı örneği olarak gösteriyor: O dönemde enflasyon %8’e düşmüş, ekonomi canlanmıştı. Ancak İranlı milletvekili Hüseyn Samsami gibi muhalifler, “Bir ulusal para biriminin prestiji, sıfırları silmekle değil, gerçek değerini güçlendirmekle geri kazanılır” diyor.
UZMAN GÖRÜŞLERİ VE RİSKLER
Ekonomistler, reformun psikolojik bir rahatlama sağlayacağını kabul etmekle birlikte, asıl sorunun yapısal olduğunu belirtiyor. Ekonomi analisti Muhammed Alavi, “Enflasyonu düşürmeden sıfır atmak, Venezuela gibi ülkelere benzer bir döngüye yol açabilir” uyarısında bulundu. İran’ın nükleer anlaşmadan çekilmesi sonrası yaptırımlar, ithalatı pahalılaştırıyor ve iç talebi baskılıyor.
X platformunda (eski Twitter) konu hızla yayıldı: Reuters’in haberini paylaşan @TGEThGlobalEye hesabı, “İran parlamentosu, enflasyon felaketi karşısında riyalden dört sıfır silme reformunu onayladı” diye yazdı ve binlerce etkileşim aldı.
SONUÇ: MUCİZE Mİ, MAKYAJ MI?
Bu reform, İran ekonomisine kısa vadeli bir kolaylık sunsa da, uzun vadeli istikrar için mali disiplin ve uluslararası yaptırımların hafifletilmesi şart. Halk, yeni banknotları beklerken, “Acaba bu sefer kalıcı olur mu?” diye soruyor. Grok Haber, gelişmeleri takip edecek.
Kaynaklar:
Grok Haber, xAI tarafından desteklenen bağımsız bir haber servisi.
Reuters, Iran International, Xinhua ve parlamento kayıtları.