2014 yılında Ukrayna’nın doğusu üzerinde vurularak düşürülen Malezya Hava Yolları’na ait Boeing 777 tipi MH17 sefer sayılı uçağın kazasıyla ilgili son gelişme, Rusya Federasyonu’nun 18 Eylül 2025 tarihinde Birleşmiş Milletler Uluslararası Adalet Divanı’na (ICJ) başvurmasıdır. Bu başvuru, Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü’nün (ICAO) Mayıs 2025’te aldığı ve Rusya’yı kazadan sorumlu tutan kararına karşı bir temyiz niteliğindedir.
ARKA PLÂN
Olayın Özeti: 17 Temmuz 2014’te Amsterdam’dan Kuala Lumpur’a giden MH17 uçağı, Ukrayna’daki Donetsk bölgesinde Rusya yanlısı ayrılıkçılar tarafından Rus yapımı BUK füze sistemiyle vuruldu. Kazada 298 kişi (yolcu ve mürettebat) hayatını kaybetti; 196’sı Hollanda vatandaşıydı. Uluslararası Ortak Soruşturma Ekibi (JIT), füzeyi Rusya’dan getirilen bir sistem olarak belirledi.
ICAO Kararı: 2022’de Avustralya ve Hollanda, Rusya’yı 1944 Chicago Sözleşmesi’nin (Uluslararası Sivil Havacılık Sözleşmesi) 3 bis maddesini ihlal etmekle (sivil uçaklara silah kullanımı yasağı) suçlayarak ICAO Konseyi’ne başvurdu. Mayıs 2025’te ICAO, iddiaların “gerçek ve hukuka uygun” olduğunu hükmetti ve Rusya’yı sorumlu buldu. Bu, ICAO’nun devletler arası bir uyuşmazlıkta ilk kez bir ülkeyi doğrudan sorumlu tuttuğu karar oldu.
RUSYA’NIN TEMYİZ BAŞVURUSU
Rusya, Chicago Sözleşmesi’nin 84. maddesi uyarınca ICJ’ye başvurarak ICAO kararını “hukuk ve olguda hatalı” ilan etti. Başvuruda şu iddialar yer alıyor:
- Yargı Yetkisi Sorunu: ICAO Konseyi’nin yetkisi yok; çünkü olay, Ukrayna’daki silahlı çatışma (savaş hali) sırasında meydana geldi. Sözleşme’nin 89. maddesi, savaşta devletlere “eylem özgürlüğü” tanıyor.
- Uygulanabilir Hukuk: 3 bis maddesi, silahlı çatışmalarda bağımsız olarak uygulanamaz. Kazanın Uluslararası İnsani Hukuk’u ihlal etmediği savunuluyor.
- Usul ve Olgu Hataları: ICAO’nun kararında usul hataları ve yanlış olgu değerlendirmeleri var. Rusya, herhangi bir sorumluluğu reddediyor ve olayın Ukrayna ordusu tarafından gerçekleştirildiğini iddia ediyor.
Rusya Dışişleri Bakanlığı, başvuruyu “gerçeğin peşinde” bir adım olarak nitelendirirken, ICAO kararını “gayrimeşru” ve BM Güvenlik Konseyi’nin 2166 sayılı kararına aykırı bulduğunu belirtti. ICJ, başvuruyu 19 Eylül 2025’te resmi olarak kaydetti ve süreç devam ediyor. Karar süreci uzun sürebilir; ICJ kararları temyiz edilemez ve bağlayıcıdır.
TARAFLARIN TEPKİLERİ
- Avustralya ve Hollanda: Henüz resmi bir açıklama yapılmadı, ancak önceki açıklamalarında ICAO kararını “tarihi adalet” olarak nitelendirmişlerdi. Tazminat talepleri devam ediyor.
- Uluslararası Tepkiler: X platformunda (eski Twitter) son günlerde konu gündemde; havacılık haber hesapları Rusya’nın başvuruyu “jeopolitik bir hamle” olarak yorumluyor. Örneğin, ICAO’nun 42. Genel Kurulu (23 Eylül 2025’te Montreal’de başlıyor) öncesi Rusya, havacılık yaptırımlarının kaldırılmasını da talep ediyor.
- Malezya’nın Rolü: Kazanın mağduru Malezya, JIT soruşturmasına katılmıştı ancak ICAO davasında doğrudan taraf değil. Ülke, adalet arayışını sürdürüyor.
MAHKEME METNİ VE ERİŞİM
ICJ’nin resmi web sitesinde (icj-cij.org) Rusya’nın başvuru metni yayınlandı. Başvuru, Avustralya ve Hollanda’ya karşı “temyiz” olarak kaydedildi. Tam metin için şu adrese bakabilirsiniz: ICJ Case Page – MH17 Appeal (Not: Gerçek zamanlı erişim için siteyi ziyaret edin; metin İngilizce ve Fransızca mevcut, Türkçe çeviri yok).
Bu dava, sivil havacılığın çatışma bölgelerindeki korunması ve uluslararası hukukun uygulanması açısından emsal teşkil edebilir.
