31 Ağustos 1941 – II. Dünya Savaşı’nın en kritik ikmal operasyonlarından biri olan Dervish Harekâtı kod adlı ilk Arktik Konvoyu, Sovyetler Birliği’ne yardım için yola çıktı ve Arkhangelsk’e ulaştı. Bu târihî sefer, Nazilere karşı Doğu Cephesi’nin ayakta kalmasını sağlayan hayâti lojistik hattın açılışı oldu.
KONVOYUN YOLCULUĞU
Liverpool’dan çıkan altı yük gemisi ve bir tanker, 15 güvenlik gemisi, mayın tarama gemisi ve korvet eşliğinde ilerledi. Gemiler, Alman denizaltılarının saldırılarından kaçmak için sürekli yön değiştirerek kısa kollar hâlinde yol aldı. İzlanda’nın Hvalfjörður limanında yakıt ikmali yapıldıktan sonra Kuzey Kutbu’nun dondurucu sularına girildi.
İlk konvoy, Sovyetlere 25 bin ton stratejik malzeme ulaştırdı. Bu, yaklaşık 300-400 vagon ya da 1.500 modern kamyona denk geliyordu.
LEND-LEASE DESTEĞİ
1941 Moskova Konferansı kararları doğrultusunda A.B.D. ve İngiltere, Sovyetler’e Arktik rotaları üzerinden büyük ölçekli askerî yardım sağladı. Toplamda 78 Arktik Konvoyu, Sovyetler Birliği’ne:
- 7.000 uçak
- 5.000 tank
- On binlerce kamyon, araba
- Yakıt, ilaç ve diğer temel malzemeler
taşıdı. Toplamda yaklaşık 4 milyon ton malzeme sevk edildi.
AĞIR BEDEL
Bu ölümcül rota, sadece malzeme değil, binlerce can pahasına işledi: 3.000’den fazla İngiliz denizci, patlamalar, yangınlar ya da dondurucu sularda hayatını kaybetti. 85 ticâret gemisi, 16 Kraliyet Donanması savaş gemisi (iki kruvazör, altı muhrip dahil) kaybedildi.
Kuzey Kutbu’nun buz gibi sularında verilen bu fedakârlık, Nazi Almanyası’nın yenilgisinde kritik rôl oynadı. Arktik Konvoyları, hem askerî hem de insâni dayanıklılığın unutulmaz bir sembolü olarak târihte yerini aldı.